Istražujući ljepote Bosne i Hercegovine
tokom proteklih godinu dana, put me je doveo i u Nevesinje, gradić na
jugu zemlje, o kome do tada nisam imao mnogo spoznaja, pa mi je tako i njegov
turistički potencijal bio nepoznanica. Iako ne spada u red vodećih destinacija u
Bosni i Hercegovini, Nevesinje i njegova okolina imaju sasvim dovoljan broj
zanimljivih lokaliteta za posjetu, tako da ovdje možete provesti i nekoliko dana,
a da vam ne bude dosadno. U nastavku vam predstavljam neke od najvećih
znamenitosti ovog kraja.
Most
Ovčiji brod
Na oko 13 kilometara udaljenosti od centra
Nevesinja, blizu sela Bratač, nalazi se vjerovatno i najveća znamenitost ovog
kraja. U pitanju je stari kameni most Ovčiji brod iz osmanskog perioda, koji
premošćuje rijeku Zalomku i 2018. godine je proglašen nacionalnim spomenikom
Bosne i Hercegovine. Ovaj predivni most je dobio ime zahvaljujući činjenici što je ovo stočarski kraj, te su ga čobani koristili kako bi preveli ovce sa
jedne obale na drugu, vodeći ih u proljeće na ispašu iz niske u
visoku Hercegovinu. Uprkos tome što je u pitanju remek-djelo tadašnjeg
neimarstva, o izgradnji mosta nema preciznih podataka. Pretpostavlja se da je
podignut u 16. ili eventualno 17. vijeku. Postoji nekoliko legendi koje se
vezuju za njegovu izgradnju. Prema jednoj, sagradio ga je čuveni turski
graditelj Mimar Hajrudin, istovremeno sa gradnjom starog mosta u Mostaru. Druga
predaja kaže da ga je sagradila udovica bega Ljubovića, koja je rano ostala bez
muža nastradalog u dvoboju, kako bi mogla dolaziti do svog ljubavnika koji je
živio na drugoj obali. Most ima tri luka i relativno dobro je očuvan, a do
1954. godine je imao i ogradu, koja je prilikom velike poplave pala u vodu.
Najlakši put da dođete do mosta jeste ako se iz centra Nevesinja uputite prema
Gacku, a zatim malo prije pravoslavnog hrama Svete Trojice skrenete desno ka
selu Bratač. Kod skretanja postoji i turistički putokaz smeđe boje, koji
upućuje ka mostu.
Sahat
kula i ostaci Dugalića džamije
Sahat kula je smještena u strogom centru
Nevesinja i predstavlja najprepoznatljiviji simbol grada i jednu od najstarijih
građevina iz osmanskog perioda na prostoru Bosne i Hercegovine. Iako preciznih
podataka o njenoj izgradnji nema, poznato je da je sagrađena prije 1664.
godine, jer se spominje u putopisima čuvenog turskog putopisca Evlije Čelebije.
Tokom svoje istorije je više puta prepravljana, a tokom posljednjeg renoviranja
2000. godine izbačen je stari satni mehanizam, koji je pokretao satove pomoću
tegova sa sajlama dugim 15 metara. Neposredno uz sahat kulu nalazila se i
Dugalića (Velagina) džamija, sagrađena 1515. godine, te je predstavljala drugu
najstariju džamiju u Hercegovini. U potpunosti je porušena tokom posljednjeg
rata, a njen prostor je korišten kao skladište obližnjeg trgovinskog preduzeća.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, donijela je
2005. godine odluku kojom se mjesto i ostaci graditeljske cjeline Dugalića
džamije, skupa sa obližnjom sahat kulom, proglašavaju nacionalnim spomenikom.
Crkva
Svetog Vaznesenja Hristovog
Pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja
Hristovog nalazi se u centru Nevesinja, u neposrednoj blizini ostataka Dugalića
džamije, te su ova dva objekta zbog svoje bliske pozicije bila jedinstven
primjer međuvjerske tolerancije. Podignuta je krajem 19. vijeka, a kako je
tokom Drugog svjetskog rata zapaljena, njena restauracija i ponovno osvećenje
su izvršeni 1951. godine. U sklopu parohijske kuće, sagrađene nakon 1991.
godine uz crkvu, postoji biblioteka sa čitaonicom Srpske pravoslavne opštine
Nevesinje. Među knjigama se izdvaja Časoslov iz 1761. godine, više oktoiha,
cvjetnih trioda, malih i velikih trebnika, tipika, crkvenih kalendara,
psaltira, služebnika i dr.
Careva
džamija
Careva džamija važi za jednu od
najstarijih džamija u Bosni i Hercegovini, a izvorno je sagrađena u periodu
između 1481. i 1512. godine., a uz nju su podignuti i mekteb, medresa i
šadrvan. Medresa i šadrvan su u međuvremenu srušeni, a mekteb (vjerska osnovna
škola) je nastavio s radom do 1992. godine. Tokom posljednjeg rata u Bosni i
Hercegovini, džamija je porušena miniranjem, a njeni ostaci su pomiješani sa
ostacima katoličke crkve Uznesenja Blažene Djevice Marije i odvezeni na
lokaciju izvan grada. Uz pomoć Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika,
utvrđeno je kojem objektu su pripadali pronađeni ostaci, te je dio originalnog
materijala iskorišten prilikom rekonstrukcije džamije, koja je u međuvremenu
ponovo podignuta u izvornom obliku. Džamija je 2005. godine proglašena za
nacionalni spomenik. Nedaleko od džamije se nalazi i rodna kuća književnika Safveta-bega Bašagića, koja se trenutno nalazi u privatnom vlasništvu, ali postoji inicijativa za njeno pretvaranje u muzej.
Murali
Šetajući kroz Nevesinje vidjet ćete veliki
broj murala oslikanih na stambenim zgradama i školama. U zavisnosti od njihove
tematike, ovo je jednostavan i efektivan način da se grad ukrasi zanimljivim detaljima.
Jedan od murala koji mi se najviše dopao jeste onaj na ljetnoj pozornici, sa motivima
stećaka, kojima je nevesinjski kraj izuzetno bogat. Pored ovog, zanimljivi su i
mural sa likom pozorišnog i filmskog glumca Nebojše Glogovca, rođenog u
Trebinju, kao i prikaz pjesnika Alekse Šantića i centralnog jezgra Nevesinja na
jednoj od školskih zgrada.
Teslin
toranj
Prilikom posjete Nevesinju, na kružnom
toku nedaleko od centra grada imao sam priliku vidjeti neobičnu instalaciju,
koja me je podsjećala na hibrid Ajfelovog tornja i gljive, za koju u tom
momentu nisam znao šta predstavlja. Nije mi se pretjerano dopala estetika, ali
me je baš iz tog razloga zaintrigirala da istražim o čemu se radi. Naknadno ću
saznati da se radi o replici nedovršenog Teslinog projekta, poznatog kao Wardenclyffov
toranj. Radilo se o drvenom radio odašiljaču, kojeg je Nikola Tesla 1901.
godine počeo graditi na sjevernoj obali Long Islanda u Sjedinjenim Američkim
Državama. Projekat nikada nije okončan zbog nedostatka finansijske podrške, a
ostaci tornja su nakon godina propadanja, najzad srušeni 1917. godine.
Partizansko
groblje u Nevesinju
Kao i velika većina drugih gradova u Bosni
i Hercegovini, i Nevesinje ima memorijalni kompleks posvećen borcima Narodnooslobodilačke
borbe u Drugom svjetskom ratu. Partizansko groblje u Nevesinju je prostrani
park omeđen borovim stablima, čiji centralni dio zauzima velika skulptura
Blagoja Parovića, vodećeg jugoslovenskog komuniste, rođenog u ovom kraju. Poginuo
je pod nerazjašnjenim okolnostima u Španiji, kao kandidat za organizacionog
sekretara Komunističke partije Jugoslavije. Spomenik je djelimično vandalizovan
iscrtavanjem neprikladnih motiva na skulpturi.
Šta još vidjeti/doživjeti u okolini
Nevesinja?
Nekropole
stećaka
Nevesinjska opština broji najviše stećaka
u cijeloj Bosni i Hercegovini, a samim time i svijetu, budući da su ovi
nadgrobni spomenici karakteristični samo za naše područje. Najbogatija je
nekropola Kalufi kod sela Krekovi, koja broji 462 stećka, od kojih je
nekolicina izuzetnih primjeraka prenesena u Zemaljski muzej Bosne i
Hercegovine u Sarajevu, kao i na lokalitet Vojnog muzeja na Kalemegdanu u Beogradu. Stećci
datiraju iz 14. i 15. vijeka, a ova nekropola osim što je nacionalni spomenik
BiH, uvrštena je i na UNESCO-vu listu zaštićene svjetske baštine, skupa sa još
21 nekropolom iz BiH. Još jedna nekropola stećaka koju vrijedi spomenuti jeste
Svatovsko groblje, smještena u predivnom prirodnom ambijentu na visoravni Morine.
Jezero
Alagovac
Alagovac je vještačko jezero u blizini
Nevesinja, nastalo izgradnjom brane 1968. godine. Najveće je jezero u
Nevesinjskoj dolini i popularno izletište ovog kraja, zbog ljepote prirodnog
ambijenta i bogatstva ribom. Interesantno je da je u neposrednoj blizini
jezera otkrivena i jedna vrsta biljke mesožderke, koja tipično obitava u
močvarnim područjima sjeverne Evrope, u Sibiru i Sjevernoj Americi.
Pećina
Novakuša
Nevesinjski kraj karakteriše kraški
reljef, pa nije iznenađujuće što ovdje postoji i nekolicina pećina, od kojih je
svakako najpoznatija Novakuša. Pećina nije u dovoljnoj mjeri istražena, ali je
dostupna za posjete. Posebna je po tome što se nalazi u dnu kamenog amfiteatra
sa vertikalnim zidovima, koji na nekim mjestima dostižu i do 100 m visine. Po
ulasku kroz otvor, posjetiocima će se ukazati velika dvorana iz koje se pružaju
brojni hodnici. Jedan od njih vodi i do manje poznate dvorane u kojoj se nalazi
kameni krevet, za koji se vjeruje da je pripadao Starini Novaku, hajduku po
kome je pećina dobila ime. Pored ove pećine, poznata je i pećina Provalija, udaljena
500 metara od magistralnog puta Nevesinje – Gacko. Do nje se stiže kroz korito
potoka Surdup, a 1954. godine je proglašena spomenikom prirode.
Kameni
most na rijeci Zavodolci
Iako je Ovčiji brod najpoznatiji brod
nevesinjskog kraja, u selu Zovi Do se nalazi još jedan stari most, koji
premošćuje rijeku Zavodolku, koja se ulijeva u rijeku Zalomku. Ne postoje
nikakvi podaci o izgradnji ovog kamenog mosta, a vjeruje se da je bio dio
važnog puta još od vremena Rimskog carstva, a zatim i Osmanlija. Jedna od
legendi kaže da ga je sagradila bogata udovica skupa sa mostom Ovčiji brod.
Nevesinjska olimpijada
Nevesinjska olimpijada je najpoznatiji
sportski i kulturni događaj ovog kraja, čiji korijeni potiču još iz 1850.
godine, dok prvi sačuvani plakat datira iz 1891. godine. Održava se svakog
avgusta na Bratačkom lugu kod Nevesinja, a nastala je iz potrebe za okupljanjem
okolnog naroda po okončanju ljetnih radova na poljima. Takmičenje obuhvata
brojne tradicionalne i moderne sportske discipline, među kojima se ističu
konjičke trke, bacanje kamena s ramena, skakanje na mijeh, trka na 1500 metara,
trka u džaku, trka sa jajetom u kašici, potezanje konopca i sl. Ispred
srednjoškolskog centra u Nevesinju ćete pronaći čak i spomenik posvećen ovom
događaju.
