Presudom iz 2021. godine Stanišić i Simatović proglašeni su krivima za pomaganje pripadnicima Jedinice za specijalne operacije (JSO) SDB-a koji su počinili zločine na području Bosanskog Šamca 1992. godine.
U presudi je zaključeno da su Stanišić i Simatović „doprineli ostvarenju zajedničkog zločinačkog cilja organizovanjem obuke za pripadnike Jedinice (JSO-a) i lokalnih srpskih snaga u centru na Pajzošu i njihovim kasnijim angažovanjem za vreme zauzimanja opštine Bosanski Šamac u aprilu 1992.”.
Presuda doneta u žalbenom postupku u sredu to potvrđuje. U njoj se zaključuje da je „otklonjena svaka razumna sumnja da su, najmanje od vremena kada su Stanišić i Simatović organizovali obuku pripadnika Jedinice i lokalnih srpskih snaga u kampu Pajzoš i njihovim kasnijim raspoređivanjem tokom preuzimanja Bosanskog Šamca 1992. godine, i Stanišić i Simatović delili nameru da se nastavi zajednički zločinački cilj da se izvršenjem zločina progona, ubistva, kao i deportacije i nehumanih dela (prisilnog premeštanja) za koje se terete u optužnici, prisilno i trajno ukloni većina nesrba sa velikih područja Hrvatske i Bosne i Hercegovine i nameru da se počine krivična dela za koja se terete”.
Dalje se zaključuje da je „otklonjena svaka razumna sumnja da su Stanišić i Simatović nastavili deliti tu nameru tokom perioda počinjenja zločina u Sanskom Mostu u septembru 1995. godine”.
U presudi se navodi da su Stanišić i Simatović u vlastitu korist koristili glavne počinioce za izvršenje ubistava, deportacije, nečovečnih dela i progona tokom i nakon zauzimanja Bosanskog Šamca, a Srpsku dobrovoljačku gardu za izvršenje ubistava i progona u Sanskom Mostu.
„Ovi zločini se, dakle, mogu pripisati Stanišiću i Simatoviću“, navodi se u presudi.
Stanišiću i Simatoviću se mogu pripisati i zločini počinjeni u Bijeljini, Zvorniku, Doboju i Trnovu u BiH i na Daljskoj planini u Hrvatskoj, kao i u Sanskom Mostu 1992. godine, preko drugih članova udruženog zločinačkog poduhvata u kojima su učestvovali, odlučile su sudije.
Stanišićev advokat, Vejn Džordaš, rekao je da je Žalbeno veće „suštinski pogrešno shvatilo“ zakon o pomaganju i podržavanju i udruženom zločinačkom poduhvatu, te da je „nepravilno spojilo doprinose drugih srpskih zvaničnika i dodalo ih Stanišićevom doprinosu“.
Ali grupe ratnih žrtava pozdravile su presudu kao pobedu pravde koja je istakla direktnu ulogu srpskih zvaničnika u ratovima u BiH i Hrvatskoj, uprkos tome što srpski zvaničnici godinama to negiraju.
Glavni tužilac Suda UN-a Serž Bramerc rekao je da je važno da je presudom utvrđeno da je udruženi zločinački poduhvat u koji su bili uključeni srpski zvaničnici pokrivao delove BiH i Hrvatske.
„Ovo pokazuje da se nije radilo o građanskom ratu nego međunarodnom sukobu u kojem su veliku ulogu igrali politička rukovodstva susednih zemalja“, naglasio je Bramerc.
Što se tiče specifičnosti većine počinjenih zločina, pravosnažnom presudom samo su potvrđeni detalji iz presude donete 2021. nakon ponovljenog suđenja i iz presude donete na prvobitnom suđenju Stanišića i Simatovića 2013. godine. Ovim presudama utvrđena su imena i položaji nekih od direktnih izvršilaca, od kojih mnogi danas žive u Srbiji ali nisu krivično gonjeni.
Kolarić ističe da Tužilaštvo za ratne zločine (TRZ) Srbije zna ova imenima najmanje od 2013. godine, ali da do danas nije pokrenut gotovo nijedan slučaj.
„Iako znamo da je Tužilaštvo MKSJ podiglo optužnicu protiv Željka Ražnatovića Arkana za zločine počinjene na području Sanskog Mosta, a činjenice o tim događajima su potom i utvrđene upravo u predmetu Stanišić i Simatović gde je moguće videti i ko je od pripadnika SDG bio na tom području, do danas nije pokrenuta istraga”, naglažava Kolarić.
„Svako dalje nepostupanje TRZ-a može da se tumači jedino kao politička odluka da se ne bavi zločinima ovih jedinica čiji pripadnici, izuzev nekolicine pripadnika jedinice Škorpioni, do danas nisu procesuirani“, dodaje ona.
